Toerisme groeit, de koopkracht is hersteld en de vraag naar reizen blijft. Dit positieve perspectief wordt echter overschaduwd door de btw-verhoging op overnachtingen, met gevolgen voor hotels en vakantieparken en de lokale economie. Tegelijkertijd wil een grote groep ondernemers binnen tien jaar stoppen met hun bedrijf, terwijl opvolgers schaarser worden en modernisering om kapitaal vraagt.
De vrijetijdssector bevindt zich in een omgeving met positieve ontwikkelingen van de vraag aan de ene kant en structurele uitdagingen aan de andere. De uitgangspositie lijkt gunstig: het toerisme vanuit binnen- en buitenland groeit en de koopkracht is toegenomen. Deze factoren vormen een solide basis voor verdere expansie. Toch wordt dit perspectief overschaduwt door de aangekondigde verhoging van de btw op overnachtingen van 9 naar 21 procent.
Invloed btw-verhoging op ramingen
De gevolgen van deze btw-verhoging lijken aanzienlijk. Uit een impactanalyse van Significant APE, in opdracht van het ministerie van Financiën, blijkt dat als gevolg van doorberekening van de btw-verhoging naar kamerprijzen het aantal overnachtingen zal dalen. Eventueel omzetverlies is daarbij sterk afhankelijk van segment, regio en type vakantie. Zo zullen vermogende gasten minder gevoelig zijn voor prijsstijgingen, terwijl budgetovernachtingen hier juist sterk op reageren. De gevolgen reiken verder dan accommodaties: ook lokale horeca, winkels en recreatiebedrijven zullen omzetverlies ervaren, zo is de verwachting.
Het blijft lastig om het effect van de btw-verhoging in te schatten. Hierdoor zijn onze ramingen voor 2026 onzeker. De daling in overnachtingen wordt enigszins gecompenseerd door groei in andere subsectoren zoals restaurants en de reisbranche. Al met al verwachten we voor 2026 een krimp van de vrijetijdssector van -3 procent, gevolgd door een normalisatie van de volumegroei in 2027 (1 procent) wanneer de markt zich heeft aangepast.
Het absorberen van de btw-verhoging is voor veel hotels nauwelijks haalbaar. Marges staan al onder druk door stijgende kosten voor energie, personeel en inkoop. Creatieve prijsstrategieën worden noodzakelijk om vraag te behouden, zoals een gedetailleerde uitsplitsing van omzetcategorieën die onder het lage btw-tarief vallen. Fletcher Hotels biedt arrangementen aan waarbij ontbijt en diner worden gecombineerd met een gratis overnachting. Dergelijke initiatieven bieden tijdelijke verlichting, maar lossen de problematiek niet structureel op.
Opvolging relatief vaak via buy-out en buy-in
Uit de Ipsos I&O-enquête in opdracht van ABN AMRO blijkt dat ruim 65 procent van horecaondernemers binnen tien jaar wil stoppen met de zaak. Van deze groep is 18 procent nog niet bezig met opvolgingsplannen. Een vijfde is wel bezig met de opvolging, maar heeft nog niemand gevonden.
Persoonlijke en financiële motieven spelen een belangrijke rol voor verkopende restauranteigenaren. De marges in de horeca staan al geruime tijd onder druk door stijgende kosten van vooral personeel. Voor veel ondernemers is het niet langer aantrekkelijk om keihard te werken voor een matige winst. Dit betekent dat de beslissing om te verkopen niet uitsluitend samenhangt met het bereiken van de pensioenleeftijd, maar ook met de wens om uit een financieel en operationeel zwaar bedrijfsmodel te stappen.
Bedrijfsopvolging vindt plaats binnen de familie (28 procent van de ondernemers die zegt binnen tien jaar te willen stoppen) en door derde partijen, zoals werknemers of het zittend of extern management (elk 10 procent van de ondernemers die binnen tien jaar wilt stoppen). Zij stappen in om de exploitatie over te nemen. Bij restaurants wordt in sommige gevallen het bestaande, goedlopende concept voortgezet, omdat het merk en de formule al een sterke positie in de markt hebben. In andere gevallen kiest de nieuwe eigenaar voor modernisering, waarbij een nieuwe naam en een vernieuwd concept worden geïntroduceerd. De locatie speelt hierbij een cruciale rol; een aantrekkelijke plek blijft een doorslaggevende factor voor succes.
Overnames vooral bij hotels en vakantieparken
Slechts 3 procent van de horecaondernemers overweegt een strategische overname, blijkt uit de Ipsos-enquête. Ze komen met name voor bij hotels en vakantieparken en in mindere mate bij restaurants. Restaurantketens breiden vaak autonoom uit door opening van nieuwe vestigingen. Ketenvorming betreft dus zelden een uitbreiding door overname van een bestaand restaurant.
Ketenvorming door overnames speelt wel bij logiesaccommodaties. De kapitaalbehoefte voor digitalisering, verduurzaming en het oplossen van personeelstekorten is hoog. Schaalvoordelen worden steeds belangrijker om investeringen mogelijk te maken, te moderniseren en efficiëntie te vergroten. Consolidatie is daarom een dominante trend, vooral bij hotels en vakantieparken, soms deels gefinancierd door private equity. Voorbeelden zijn de fusie van Roompot – eerder al overgenomen door private equity-partij KKR – en Landal Greenparcs.
Bij hotels speelt de leeftijd van de ondernemer een belangrijke rol om het bedrijf over te dragen. Als binnen de familie geen geschikte opvolger aanwezig is, wordt gekeken naar overname door een concurrent. Hotelketens groeien doorgaans door zelfstandige hotels op te kopen. Een belangrijke uitdaging bij zo’n overname is de financiering. Het gaat bij overnames van hotels om aanzienlijke bedragen, waardoor verkoop aan familie of via een management buy-out meestal niet haalbaar is. Banken financieren zelden de volledige koopsom en eisen vaak een eigen bijdrage, die niet altijd beschikbaar is. De verkoper kan dan helpen door een deel van de overnamesom achtergesteld te lenen aan de koper.
Blijven innoveren
Vooruitkijkend is innovatie een cruciale succesfactor. Digitalisering en data-analyse zijn niet langer optioneel, maar noodzakelijk om bedrijfswaarde te verhogen en klantbeleving te verbeteren. Tegelijkertijd blijven er risico’s bestaan: de leisure is seizoensafhankelijk en kampt met hoge kosten. Dit maakt een robuuste cashflowplanning essentieel. Spreiding van gasten over het jaar, bijvoorbeeld door aantrekkelijke arrangementen buiten het hoogseizoen, kan helpen om pieken en dalen te dempen.
Bron en meer informatie: www.abnamro.nl
Met dank aan (expertise): Gerarda Westerhuis, sectoreconoom leisure en retail bij ABN AMRO
“Voor elke ondernemer is het belangrijk om te weten wat er nu speelt, maar vooral wat er komen gaat. Baseer beslissingen op de ontwikkelingen en trends in de sector. Onze sectorexperts weten wat er speelt. Zie waar de kansen liggen. Nét dat stapje voor.”