Hoe beleven mensen die slecht horen of doof zijn beleven een dagattractie? Dat is het onderwerp van een vernieuwend onderzoek door Breda University of Applied Sciences (BUas) en Joint Projects, met steun van CELTH (Centre of Expertise Leisure, Tourism & Hospitality). Het onderzoek brengt belangrijke tekortkomingen aan het licht in de manier waarop dagattracties omgaan met bezoekers met een gehoorbeperking – en biedt tegelijk concrete oplossingen.
De studie, getiteld “Experiential inclusion: How a visitor attraction experience can easily be made or broken for people with hearing impairments”, draagt een krachtige boodschap uit: ook al is de fysieke toegankelijkheid in orde, de ervaring van een bezoek kan voor mensen met een beperking ernstig worden ondermijnd.
Karin Stiksma, Leisure Inclusion Scientist en CEO van Joint Projects, stelde via eerder onderzoek vast dat toegankelijkheid bij attracties vaak puur praktisch wordt bekeken: liften, hellingen, aanpassingen in infrastructuur. De beleving zelf wordt zelden onderzocht. Ze nam daarom contact op met BUas voor een gezamenlijke studie rond de ervaring van mensen met gehoorbeperkingen. Het onderzoeksteam bestond uit Wim Strijbosch (BUas), Karin Stiksma (Joint Projects), Marco van Leeuwen (BUas)en Peter Horsten (BUas)
“Bezoekers met auditieve uitdagingen krijgen weinig aandacht, deels omdat hun beperking onzichtbaar is. We besloten ons daarom te focussen op de auditieve beleving – en de lessen uit dit project kunnen dan toegepast worden op andere beperkingen.” zegt Karin Stiksma van Joint Projects.Het doel van de studie was het ontwikkelen van een meetinstrument om de inclusiviteit van bezoekerservaringen te beoordelen voor mensen met gehoorproblemen. Het model is gebaseerd op wetenschappelijke literatuur en eerder werk van Joint Projects, en richt zich op sensorische waarneming, emotie, cognitie en inspanning in relatie tot gehoor en vermoeidheid. Een attractie wordt hierbij gezien als een “experienscape”, opgebouwd rond vier elementen: content, medium, context en individu, legt onderzoeker Wim Strijbosch van BUas uit.
Inclusie als economische kans
Volgens cijfers van de WHO ervaren ruim 1,5 miljoen Nederlanders gehoorproblemen – een aantal dat naar verwachting stijgt. Dit biedt ook kansen: “Inclusie is niet alleen een morele plicht, maar ook een economische opportuniteit,” aldus Stiksma. “Met relatief eenvoudige ingrepen kan de beleving voor iedereen versterkt worden.”
Co-creatief en met impact
De studie werd uitgevoerd in het kader van CELTH’s programma “Leisure for a Better World” en steunde op nauwe samenwerking met mensen met gehoorbeperkingen. Via diepte-interviews gaven zij input voor het ontwikkelde meetinstrument, dat emoties, gedachten, vermoeidheid en sensorische waarneming in kaart brengt – zowel bij horende als slechthorende bezoekers.
De tool werd getest bij de gorilla voederpresentatie in Apenheul, met vragenlijsten én lichamelijke metingen zoals huidgeleiding om emotionele betrokkenheid in real-time te vergelijken tussen beide doelgroepen.
Belangrijke bevindingen: een andere, vaak vermoeiende ervaring
De combinatie van meetinstrument, biometrische gegevens en interviews toonde duidelijke verschillen in beleving:
- Bezoekers met gehoorproblemen rapporteerden minder betrokkenheid, meer luisterinspanning en meer vermoeidheid.
- Hun aandacht ging vaker naar barrières overbruggen dan naar genieten.
- Kleine aanpassingen – zoals niet wegdraaien tijdens het spreken, ondertiteling en visuele ondersteuning – verbeteren de ervaring sterk.
- Universeel ontwerp komt niet alleen mensen met een beperking ten goede,maar verbetert de beleving voor iedereen.
- Duidelijke communicatie over bestaande toegankelijke voorzieningen vermindert onzekerheid en frustratie.
“Mensen bezoeken een attractie niet om aan hun beperking herinnerd te worden, maar om te genieten en te verbinden. Het juiste ontwerp kan daarin het verschil maken,” besluit Wim Strijbosch.
Wat nu?
Het meetinstrument is nu klaar voor gebruik door leisure- en attractieorganisaties die hun inclusieve beleving willen verbeteren. De onderzoekers roepen andere organisaties op om ook co-creatief te werk te gaan, of het nu gaat om gehoorproblemen, mobiliteit of neurodivergentie.
Het volledige onderzoeksrapport, de methodologie en aanbevelingen zijn beschikbaar op aanvraag.De resultaten worden gepresenteerd op het World Leisure Congress op 25 augustus 2025 door Karin Stiksma en Wim Strijbosch.
Meer informatie: